سگ های ولگرد 11 گونه حیات وحش ایران را منقرض کردند ، افزایش نگران کننده حمله سگ ها به انسان - وبلاگ ساعتچی

به گزارش وبلاگ ساعتچی، مرکز پژوهش های مجلس از نقش سگ های ولگرد در انقراض حداقل 11 گونه و بعلاوه تهدید بالقوه برای 188 گونه دیگر در حیات وحش ایران اطلاع داد.

به گزارش وبلاگ ساعتچی، نگهداری از سگ ها به عنوان حیوان خانگی در همه کشورهای دنیا اعم از کشورهای پیشرفته و در حال توسعه رواج دارد و سگ ها به عنوان یکی از حیوانات خانگی در دنیا شناخته می شوند. نگهداری سگ در سبک زندگی امروزی پررنگ تر شده و رابطه انسان با سگ ها، دستخوش تغییر شده است.

حفاظت از جان انسان ها، زنده یابی در هنگام وقوع بلایای طبیعی از قبیل زلزله، همیاری به پلیس، حفاظت از دام، همراهی با نابینایان و سالمندان و ... مواردی است که سبب ارتباط بیشتر سگ ها با زندگی انسان ها شده است.

سگ ها را از نظر مالکیت می توان به 3 دسته سگ های صاحب دار، بلاصاحب(ولگرد) و سگ های که در اختیار ارگان های دولتی(کمیته امداد، آتش نشانی، پلیس و..) هستند که بیشترین آسیب از جانب سگ های ولگرد به انسان و حیات وحش وارد می گردد.

با وجود این هم زیستی مسالمت آمیز انسان با سگ ها، این جانوران خطرات ازجمله گازگرفگی، انتقال انواع بیماری ها، شکار حیات وحش و... را برای انسان و حیات وحش در پی دارند که این موضوع ما را ملزم می نماید که درخصوص نگهداری یا گرداندن سگ ها در معابر شهری، غذارسانی و... قوانینی وضع کنیم که حافظ جان شهروندان در مقابل بیماری های ناشی از سگ ها یا خطر حمله آن ها باشد.

طبق تعریف مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، سگ پرسه زن آزاد(ولگرد)به هرگونه سگ گفته می گردد که فارغ از بلاصاحب بودن یا دارای صاحب بودن، کنترلی بر رفتار آن نباشد. این سگ ها در همه جا پرسه می زنند، با یکدیگر ارتباط برقرار نموده و زاد و ولد می نمایند که در مواردی زاد و ولد این سگ ها با سایر سگ سانان ازجمله گرگ، سبب فراوری گونه های هیبرید(دو رگه) مانند گرگاس می گردد که بسیار خطرناک است.

در کشور ما، سگ های بلاصاحب را می توان در کنار تخریب زیستگاه و خشکسالی ازجمله مهم ترین تهدیدات حیات وحش دانست. بنا بر آماری که مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی منتشر نموده است؛ سگ ها، در انقراض حداقل 11 گونه حیات وحش نقش داشته و بعلاوه یک تهدید بالقوه برای 188 گونه دیگر به شمار می روند.

ایران در دسته کشورهایی قرار گرفته است که 21 تا 25 گونه در حال انقراض ساکن در آن، به وسیله این سگ ها مورد تهدید قرار دارند . آهو، یوزپلنگ آسیایی و وشق اوراسیایی به ترتیب سه هدف اصلی حملات سگ های پرسه زن آزاد در ایران هستند. در این میان تلف شدن 17 قلاده یوزپلنگ آسیایی بسیار حائز اهمیت است .

مهم ترین عوامل بیماری زای ناشی از حضور سگ های پرسه زن آزاد در زیستگاه شامل ویروس هاری ، ویروس دیستمپر و ویروس پاراویروس سگ سانان بوده که گونه هایی همانند شیر آفریقایی، گرگ اتیوپی، فُک خزری و گوشتخواران دیگری را در دهه 1990 میلادی دچار تهدید نموده است .

آمیزش سگ با گرگ یا شغال می توانند سبب دو تهدید جدی شامل ا ز بین رفتن یکپارچگی ژنی سگ سانان وحشی و افزایش احتمال حمله به انسان و دام گردد.

سگ های پرسه زن آزاد، از عوامل مهم ایجاد اختلال در زیستگاه و بعلاوه بروز ترس در حیات وحش به شمار می آیند و حضور آنها باعث کاهش حضور پستانداران و پرندگان در زیستگاه می گردد.

علاوه بر تهدید حیات وحش، یکی از مسائل مهم شناخته شده در بحث مدیریت شهری در دنیا نیز، مربوط به همین معضل سگ های بلاصاحب است. این سگ ها دارای قابلیت و پتانسیل فراوری مثلی بسیار بالا بوده و به همین علت جمعیت سگ های پرسه زن آزاد در صورت عدم ساماندهی و اجرا نشدن برنامه های کنترل ، به سرعت افزایش یافته که این مهم می تواند سبب بروز مخاطرات زیادی برای انسان ها، حیوانات وحشی و تعادل زیست بوم گردد.

سگ های پرسه زن آزاد در محیط های شهری و روستایی آسیب ها و تهدیدات گوناگونی را متوجه انسان می نمایند که از مهم ترین معضلات و مسائل ناشی از افزایش این سگ ها، شیوع بیماری های قابل انتقال از سگ به انسان است؛ بر اساس آمار سازمان دنیای بهداشت (WHO) سگ ها مسبب انتقال بیش از 300 بیماری مشترک بین انسان و دام به انسان ها ازجمله هاری، کیست هیداتیک، سالک،کالا آزار، لاروهای مهاجر احشایی بروسلوز و لپتوسپیروز هستند.

آنالیز ها نشان می دهد اغلب بیماری های نامبرده، از طرق مختلفی نظیر گازگرفتگی به وسیله سگ یا تماس با آن به انسان منتقل می گردد. مستندات اداره بیماری های مشترک انسان و حیوان وزارت بهداشت نشان می دهد در ایران تنها در سال 1401، 320 هزار و 11 مورد حیوان گزیدگی ثبت شده است که نزدیک به 81 درصد این آمار مربوط به سگ هاست.

بعلاوه آمارها نیز نشان می دهد که افزایش موارد سگ گزیدگی از سال 1366 تا 1400 به طور نگران نماینده ای افزایش پیدا نموده است.

مرگ بارترین بیماری که به وسیله سگ های پرسه زن آزاد به انسان منتقل می گردد، هاری است؛ هاری یک بیماری حاد ویروسی است که به طور معمول پس از گزش از راه بزاق حیوان هار به حیوان دیگر یا انسان منتقل می گردد. فرد مبتلا به این بیماری در صورت ظهور علائم بالینی دیگر درمان پذیر نبوده و بیمار محکوم به مرگ است.

آمارهای سازمان دنیای بهداشت نشان می دهد که در سراسر دنیا بیش از 99 درصد موارد هاری در انسان به وسیله سگ منتقل می گردد.

بعلاوه آمار ارائه شده به وسیله مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور نشان می دهد که در طی سال های 1400 و 1401، یک میلیون و 400 هزار دوز واکسن انسانی هاری با صرف 9 میلیون یورو به کشور وارد شده است. با وجود این در طی این دو سال، 30 نفر جان خود را به علت ابتلا به این بیماری از دست داده اند.

هزینه واردات هر دوز واکسن هاری سگ بین 0.5 تا 0.7 یورو بوده که این مهم در کاهش خروج ارز و بار مالی تحمیلی به کشور به نسبت واردات واکسن ضدهاری انسانی را در پی خواهد داشت.

بنا بر آمارهای وزارت بهداشت، ایران از نظر تعداد مرگ و میر هاری ناشی از سگ گزیدگی بین سالهای 2002 تا 2020 با 37 مورد مرگ در رتبه سوم دنیا قرار گرفته است.

از دیگر آثار سگ های پرسه زن آزاد بر سلامت انسان می توان به جراحت، قطع عضو و مرگ ناشی از گازگرفتگی به وسیله آنها اشاره نمود؛ در پژوهش انجام گرفته در مرداد سال گذشته با عنوان مرگبارترین حیوانات در مقیاس دنیای در سال 2022، The deadliest animals on a global scale in 2022 منتشر شده است، سگ ها، پس از پشه ها و مارها با 30 , 000 مورد مرگ، سومین حیوان مرگ بار برای انسان ها به شمار می روند. بر اساس همین تحقیق، روزانه 89 نفر در سطح دنیا، جان خود را بر اثر حمله سگ ها از دست می دهند.

مرور اخبار حوادث در رسانه های رسمی کشور، بر مرگ 35 تا 50 نفر به ویژه بچه ها در هر سال در اثر حمله این سگ ها دلالت دارد. بعلاوه بنابر داده های اداره کل پزشکی قانونی استان تهران درخصوص آمار تلفات انسانی ناشی از گازگرفتگی به وسیله سگ ها، تنها در چهار ماهه اول سال 1401 در محدوده استان تهران 4 نفر (3 مرد و 1 دختر 1 ساله) به واسطه حمله سگ ها کشته شده اند.

علاوه بر موارد اشاره شده در بالا، سلب آسایش عمومی و آرامش روانی مردم با ایجاد حس ترس و ناامنی، ایجاد آلودگی های صوتی، تهدید بهداشت عمومی و آلودگی محیط و منظر پارک ها و تفرجگاه ها به واسطه فضولات(مدفوع و ادرار) سگ های ولگرد، به جامانده لاشه آنها در محیط های شهری، تأثیر به جامانده غذای این حیوانات بر افزایش جمعیت حشرات موذی و جوندگان و بعلاوه افزایش احتمال تصادفات جاده ای از دیگر اثرات نامطلوب مدیریت سگ های پرسه زن آزاد در محیط های شهری است.

مجموع این موارد نشان می دهد که رشد روزافزون جمعیت سگ های بلاصاحب، باعث بروز تبعات مخربی برای کشور شده و هرچه زودتر باید اقدامات لازم و برنامه هایی که درخصوص مدیریت سگ ها وجود دارد، اجرا گردد.

آنالیز های مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی نشان می دهد که چالش ها و موانعی نظیر عدم وجود قانون جامع مدیریت سگ ها، جایگاه کمرنگ سازمان دامپزشکی کشور در مدیریت سگ های پرسه زن آزاد، عدم آموزش و فرهنگ سازی کافی در زمینه سگ ها، ایجاد کانون سگ های پرسه زن آزاد به واسطه دسترسی آزاد به پسماندها و غذارسانی غیراصولی ،عدم توجه به نقش و ظرفیت سمن ها در حوزه مدیریت سگ های پرسه زن آزاد، عدم وجود پایگاه داده مناسب درخصوص شرایط جمعیت سگ های ولگرد و عدم توجه کافی به واکسیناسیون ضد هاری سگ ها در مسیر حل معضل سگ های پرسه زن آزاد در کشور وجود دارد.

به منظور برطرف این موانع پیشنهاد می گردد در چهار حوزه، 1. تصویب قانون جامع مدیریت سگ ها 2. آموزش و فرهنگسازی 3. اصلاح وضع موجود مدیریت پسماند در کشور 4. برطرف نواقص موجود در دستورالعمل مدیریت کنترل جمعیت و ساماندهی سگ های بدون صاحبابلاغی سال 1401اصلاحات مورد احتیاج انجام گردد.