مهمانی ها و دورهمی های قصه گویی راه بیاندازیم - وبلاگ ساعتچی

به گزارش وبلاگ ساعتچی، سرویس کودک و نوجوان خبرنگاران (ایبنا)، مادربزرگ کنار سماور می نشست و چرخی در خاطراتش می زد و قصه ای پیدا می کرد تا برای بچه ها تعریف کند. پدربزرگ شب های یلدا و عید نوروز و مناسبت های دیگر را فرصتی ارزشمند می دانست تا قصه ای از دل گذشته برای نوه ها تعریف کند. شاید قصه ای که پدربزرگ می گفت با قصه ای که مادربزرگ تعریف می کرد متفاوتب باشد؛ شاید یکی از دل حماسه و اسطوره های کهن ایران قصه ای بیرون می آورد و دیگری از مزرعه و زندگی حیوانات و بقیه آدم های روستا. اما هر چه بود، بچه ها را خوش حال و توجه شان را به شنیدن داستان جلب می کرد.

قصه چیست که این قدر جاذبه دارد و بچه ها و نوجوانان و حتی بزرگسالان را پای روایت خود می نشاند؟ در آنالیز قصه و قصه گویی، به سراغ فعالان مختلف این حوزه رفته و نظرشان را جویا خواهیم شد.

فرزانه رحمانی، نویسنده ادبیات کودک و نوجوان و کارشناس ادبی کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان است. در گفت وگویی که با او داشته ایم از خاطرات قصه شنیدن و قصه گفتن برایمان گفته است و اهمیت دورهمی های خانوادگی با موضوع قصه گویی. این گفت وگو را در ادامه می خوانید:

- به نظر شما قصه های ایرانی که در گذشته از زبان پدربزرگ ها و مادربزرگ هایمان می شنیدیم چه ویژگی بارزی داشتند؟

قصه ها همان قصه هاست و هنوز به علت سنت شفاهی قصه گویی در ما ادامه دارد؛ اما آنچه آن را متمایز می نماید وجود خود پدربزرگ ها و مادربزرگ ها به عنوان پیر خردمند قصه گو و نقش حمایتی شان است. بعلاوه لحن مهربان و قصه گوی آنها در زمانه ای که هیچ تفریح دیگری برای بچه ها و نوجوانان نبود و کسی آنها را به حساب نمی آورد.

- آیا امروزه باید همان سبک قصه ها را دوباره ترویج کنیم یا قصه گو و قصه نویس باید متناسب با ابزار و امکانات نو مخاطب شان را پای قصه بنشانند؟

تغییر همواره باعث رشد بوده است. آیا ابزار و امکانات زندگی امروز ما به مانند نیکان ماست که قصه ها و سبک قصه گویی ما بر همان مدار باقی بماند؟ به قول حضرت علی(ع) ما باید فرزند زمانه خویش باشیم.

- به نظر شما خوب است یا حتی ضروری است کدام ویژگی قصه های ایرانی گذشته را در قصه های امروز هم حفظ کنیم؟

بیشتر قصه های گذشته ما حماسی است و قهرمان دارد؛ قهرمان هایی به یاد ماندنی همانند رستم، آرش کمانگیر، گردآفرید، پوریای ولی و ... . اگر مخاطب قصه، شخصیتی را دوست داشته باشد با آن هم ذات پنداری می نماید و در جانش می ماند. از طرفی قصه جدای از تفریح همواره واسطه تربیتی به حساب می آمده تا پندی اخلاقی را هم به مخاطبش منتقل کند. دقت قصه گو در انتخاب قصه ها مهم ترین کاری است که می تواند انجام دهد.

- شما خاطره ای از قصه شنیدن در کودکی دارید؟

خاطره من از قصه شنیدن به دو نفر بر می گردد. یکی شوهرخاله ام که قصه گوی قهاری بود. وقتی به خانه خاله ام می رفتیم ما - من، برادرم و پسرخاله ها- را دور هم جمع می کرد و برایمان قصه می گفت. چنان صدایش را تغییر می داد و به چهره اش حالات مختلف می داد که ما میخکوب می شدیم. قصه امیرارسلان نامدار و فرخ لقا را در تعطیلات نوروز یک سال به شکل سریالی برایمان تعریف کرد. همواره می دانست کجا قصه را تمام کند که ما منتظر آمدن شب بعد و شنیدن ادامه قصه بمانیم. دیگری محمدرضا رهگذر و قصه های ظهر آدینه اش بود. مادرم ناهار ظهر آدینه را که آماده می کرد برای اینکه ما را برای انداختن سفره ترغیب کند می گفت: بجنبید تا قصه آغاز نشده سفره را بیاندازید و ما ناهارمان را با طعم قصه می خوردیم.

- تجربه ای هم از قصه گفتن برای بچه ها دارید؟

داشتم داستان فریب خوردن ضحاک از شیطان را برای بچه ها زیر درختی که در مرکز داشتیم می گفتم. چنان غرق در گفتن قصه بودم که دیدم بچه ها چشم هایشان درشت شده است و نفس شان در سینه حبس. فکر می کردم از مهارت من در قصه گویی است که آنها میخکوب مانده اند ؛ پس آب و تاب بیشتری به قصه دادم. ناگهان احساس کردم سایه ای بر صورتم افتاد. تمام وجودم از ترس کرخت شد؛ اما تو وقتی مربی هستی باید خویشتن دار باشی. آرام سرم را بالا بردم. ناگهان با صورت یک گربه که از شاخه درخت آویزان بود رخ به رخ شدم. یک مرتبه همه بچه ها با هم جیغ کشیدند. گربه چنان وحشت کرد که از درخت افتاد. یکی از بچه ها گفت: خانم نزدیک بود ضحاک گربه بر سر بشوید..

- به نظر شما کودکی که شب هایش را با قصه سر می نماید چه تفاوتی با کودکی دارد که فضای خانه شان دور از قصه و کلمه است؟

کودکی که قصه می شنود اول یاد می گیرد که مستمع خوبی باشد؛ برای همین شکیبا می گردد. قصه ها همواره داستان زندگی کسی را می گویند که با مسئله ای روبرو است؛ بنابراین بچه ها مهارت حل مسئله را با قصه می آموزند. این ها باعث می شوند که کودک بتواند روادار و مهربان باشد و با دیگران به درستی ارتباط برقرار کند. اگر قصه ای را دوست داشته باشد و برای دوستانش بازگو کند به تقویت حافظه او یاری می نماید. علاوه بر این، در قصه ها با فرهنگ ایرانی اش، جغرافیای کشورش و فرهنگ اعتقادی خانواده اش آشنا می گردد و بیش از همه دایره واژگانی اش رشد و غنای ادبی پیدا می نماید. شنیدن قصه از اهالی خانه باعث ارتباط مؤثر و محکم بین اعضای خانواده می گردد. ساعاتی است برای با هم بودن. شاید بد نباشد که مهمانی ها و دورهمی های قصه گویی راه بیاندازیم.