انتشار کتاب آهنگسازی که جرات شکست خوردن داشت، روایت امیرحسین رمضانی از یک مکاتبه مجازی مهم - وبلاگ ساعتچی

به گزارش وبلاگ ساعتچی ، آیین رونمایی از کتاب کتاب سمفونی ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ نوشته دیوید هرویتز و امیرحسین رمضانی شامگاه روز آدینه بیست و هشتم آبان ماه با استقبال قابل توجه علاقه مندان موسیقی کلاسیک و سخنرانی تعدادی از نوازندگان و آهنگسازان شناخته شده کشورمان از جمله نادر مشایخی، محمدرضا تفضلی، آرمان نوروزی در تالار رودکی تهران برگزار گردید.

نادر مشایخی آهنگساز و رهبر ارکستر در ابتدای این مراسم با بیان اینکه از 48 سال پیش تا به امروز منتظر انتشار چنین کتابی در ایران بوده، شرح داد: کتاب سمفونی ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ یکی از مهم ترین کتاب هایی بوده، که در کشورمان منتشر شده است. من به خاطر دارم وقتی در هنرستان موسیقی حضور داشتیم گروهی را تشکیل دادیم که همگی شستاکوویچ را می شناختیم و سعی می کردیم روی آثارش تمرکز بیشتری داشته باشیم. جالب تر اینکه وقتی فهمیدیم او از دنیا رفته با خودمان روبان سیاهی بستیم که خیلی ها در هنرستان به ما می خندیدند. اما این برای ما دربرگیرنده افتخارات بزرگی بود که در هنرستان ما را به واسطه نام شستاکوویچ می شناسند.

وی افزود: ما از همان دوره یک کمبود داشتیم که بتوانیم درباره محتوای موسیقایی شستاکوویچ تمرکز بیشتری داشته باشیم و امروز که این کتاب در ایران منتشر شده بسیار خشنودم شاهد انتشار آن هستم. به اعتقاد من این کتاب از لحاظ تکنیکی می تواند ما را با ابعاد گسترده تری از شخصیت هنری شستاکوویچ آشنا کند. این کتاب کوشش نموده تا از نظر سیاسی و اجتماعی هم شخصیت جالب توجه شستاکوویچ را مورد واکاوی قرار دهد. موضوعاتی که می تواند با مطالعه این کتاب ما را وارد دریچه های نوی از ویژگی های مختلف او کند.

مشایخی با اشاره به دیگر خصوصیات علمی و فنی آثار شستاکویچ اعلام کرد: دمیتری شستاکوویچ از معدود هنرمندانی است که جرات شکست خوردن را داشت، او در بسیاری از مقاطع فعالیت هایش در عرصه موسیقی تا جایی پیش می رود که خودش را هم نقض می نماید. این یعنی یک جرات و شهامت که می توان در کمتر کسی آن را یافت. او از جمله هنرمندانی بود که بسیار کم کم حرف می زد. او حتی در موسیقی نیز کمتر حرف می زند چه برسد به اینکه درباره مسائل سیاسی به بیان نقطه نظری بپردازد. تمام زندگی او فقط موسیقی بود. خصوصیاتی که ما اکنون به چنین آدم هایی در موسیقی مان نیاز داریم که بتوانند تا همواره تداوم داشته باشند. گرچه شخصیت شستاکوویچ در فرم و محتوا از پیچیدگی هایی برخوردار است که برای خود جالب است.

این آهنگساز و رهبرارکستر در بخش خاتمهی صحبت های خود درباره کتاب سمفونی ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ گفت: این کتاب دارای معیناتی است که حتی برای آنهایی که با شخصیت شستاکوویچ آشنایی ندارند، دربرگیرنده نکات جالبی است که حتما مطالعه آن را به هنرجویان و دانشجویان موسیقی پیشنهاد می کنم. چون به قدری زحمت زیادی کشیده که خودم با علاقه مشغول مطالعه آن هستم.

وقتی موسیقی مرزها را پشت سر می گذارد

قرائت متنی از دیدیود هرویتز استاد دانشگاه و یکی از نویسندگان این اثر تالیفی پس از صحبت های نادر مشایخی نیز بخش دیگری از مراسم بود.

در متن این پژوهشگر و موزیسین آمده بود: امروز حسی دوگانه دارم. هم خشنودم و هم اندوهگین؛ خشنود از برگزاری مراسمی که به مناسبت رونمایی کتاب سمفونی ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ در حال برگزای است و غمگین به علت عدم حضور من در میان شما عزیزان در کشور زیبای ایران. کشوری که همواره مرا مجذوب خود نموده و برای فرهنگ و مردمش بیشترین احترام را قائل هستم.

هنوز روزی که دکتر رمضانی برایم ایمیلی ارسال کردند و در آن از اهداف خود برای تکمیل و بسط کتابم پیرامون سمفونی ها و کنسرتوهای شستاکویچ نوشتند را به خاطر دارم. می خواهم بدون اغراق بگویم که در ابتدا به هیچ عنوان فکر نمی کردم که حاصل کار او کتابی این چنین جامع گردد؛ کتابی مفصل و تأثیرگذار بر مبنای کتاب من که اکنون می توانم آن را یکی از منابع شاخص پیرامون آثارِ آهنگسازِ مهم روس یعنی شستاکویچ بدانم.

با خبر شدم که دمیتری شستاکویچ یکی از آهنگسازان محبوب نزد ایرانیان است. موسیقی همین است؛ مرزها را پشتِ سر می گذارد و چه چیزی زیباتر از این! در اینجا از دقتِ نظر و کوشش ایشان قدردانی می کنم. کاری که در کتاب شستاکویچ اجرا شده این را نشان می دهد که چگونه دوستی ها می تواند مرزها را جابه جا کند و فاصله ها را از میان بردارد. دنیا چه زیبا می تواند باشد! نوید این را می دهم که در آینده نه چندان دور این کتاب در اینجا منتشر خواهد شد. شاید از نظر جغرافیایی از شما دور باشم اما قلبم پیش شماست. امیدوارم روزی فرصت این را پیدا کنم تا شما را از نزدیک ببینم و فرهنگ شما را بیشتر بشناسم، اما می دانم که اگر هم این اتفاق نیفتد، موسیقی همه ما را متحد خواهد نمود.

دورانی که فقط دو کاست از شستاکوویچ در ایران بود

محمدرضا تفضلی آهنگساز و عضو هیات علمی دانشگاه تهران هم در این مراسم اظهار کرد: اولین مواجهه من با شستاکوویچ در دوران هنرستان موسیقی رقم خورد، آن موقع بچه هایی بودند که نسبت به موسیقی کلاسیک کنجکاو بودند و علاقه مندی های خود را به اشتراک می گذاشتند. البته آن موقع اینترنتی وجود نداشت و ما در فقر امکانات دهه شصت و هفتاد به سر می بردیم. در این شرایط فقط دو نوارکاست از شستاکوویچ وجود داشت که ما فقط پیروز به شنیدن این کارها می شدیم. جالب آن که در حوزه کتاب ماجرا اسف بار از آثار صوتی بود. در این دوران فقط چند کتاب محدود در این زمینه وجود داشت که من آن را روزی در کنار بساط یکی از کتاب فروشان خیابان انقلاب پیدا کردم که عنوان آن شستاکوویچ آهنگساز مردم به نویسندگی احمد ضابطی جهرمی بود. کتابی که عنوانش به خودی خود باعث جذب ما برای مطالعه آن می شد و شاید مهم ترین منبعی بود که ما آن را مورد مطالعه قرار می دادیم.

وی در ادامه صحبت های خود ضمن ارائه شرحاتی مشروح به سیر تاریخی انتشار کتاب های مختلف در زمینه آثار و فعالیت های شستاکوویچ و حاشیه هایی که در مقاطعی پیرامون این شرایط وجود داشت اعلام کرد: این کتابی که ابتدا به وسیله دیوید هرویتز وامروز با مشارکت امیرحسین رمضانی پیش روی مخاطبان ایرانی قرار داده شده، اثری ارزشمند و نو است که به تحلیلی فنی آثار شستاکوویچ می پردازد و از این جهت برای هنرجویان و دانشجویان بسیار مفید است. البته بنده امیدوارم چنین حرکت و فعالیت هایی از این به بعد هم ادامه پیدا کند و چون منابع فارسی زبان در این حوزه ها بسیار محدود بوده بنابراین انتشار چنین کتاب هایی می تواند اتفاق موثری باشد. به نظر من این کتاب دربرگیرنده نکاتی فراتر از ترجمه است که امیرحسین رمضانی آن را به خوبی انجام داده و می تواند امکان مقایسه را با دیگر آثار تالیفی در این زمینه فراهم نموده و به رشد فکری دانشجویان و علاقه مندان آثار شستاکوویچ یاری می نماید.

این کتاب یک اثر تالیفی مخاطب ساز است

آرمان نوروزی مدرس دانشگاه و موسیقیدان هم که به عنوان یکی از سخنرانان مدعو در این مراسم حضور یافته بود، در صحبت هایی ضمن مثبت ارزیابی کردن انتشار چنین کتاب هایی در کشورمان گفت: من هم مانند آقای مشایخی و آقای تفضلی می خواهم درباره مواجهه خودم با شستاکوویچ در نوجوانی و جوانی بگویم، چون او از جمله هنرمندانی است که در نوجوانی همه ما را هیجان زده نموده است. ما درروزگار و دوره ای زیست می کردیم که خریدن یک آلبوم موسیقی در قالب نوار کاست برای ما اتفاق بسیار مهم و ارزشمندی محسوب می شد. مهم ترین مواجهه ما با این آثار هم به گونه ای بود که بعضی از این نوار کاست شرح داشت و من به عنوان نوجوانی که افتخار هنرستانی بودن را نداشتم، خیلی از اصطلاحات این شرحات را متوجه نمی شدم؛ اما توفیق این را داشتم که در همان سال ها شاگرد آقای فخرالدینی شدم و از ایشان درباره بعضی واژه هایی که معنی آنها را نمی فهمیدم سئوال می کردم.

وی در ادامه سخنان خود با ارائه خرده روایت هایی از نحوه آشنایی او و هم نسلانش با آثار شستاکوویچ به انتشار کتاب. سمفونی ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ اشاره نمود و گفت: این کتاب از دسته آثار تالیفی است که از ذکر مصیبت بیرون آمده و تبدیل به یک اثر فنی می شوند. کتاب پیش روی ما از این جهت خوب است که منجر به بیشتر شدن مخاطبان جدی موسیقی می گردد. چون دربرگیرنده ساختار متفاوتی است که آن را با دیگر کتاب های منتشر شده درباره شستاکوویچ متمایز می نماید. مسئله ای که در این کتاب متفاوت شده چنین است که موسیقی شستاکوویچ در این کتاب ابعادی جدی تر از زندگی شخصی اش گرفته و این مقوله یاری می نماید تا ما مخاطبان جدی تری را در موسیقی داشته باشیم که بتواند سالن های کنسرت های ما را با موسیقی جدی تر پر کند.

نوروزی افزود: علت دیگری که می تواند به عنوان یک نکته ارزشمند درباره این کتاب مطرح گردد، انضباط در فرم نوشتار است که ما می توانیم شاهد یک چارچوب معین باشیم که خواندن کتاب را برای مطالعه کننده راحت و آسان می نماید. آن چیزی که من در این کتاب بسیار دوست داشتم و در صحبت خیلی از موزیسین ها و رهبران ارکستر می بینم، نقطه مغفول مانده ای است و آن اجرای یک دیالوگ ساده و بی پیرایه است که در برترین شکل خود از صفت ها استفاده شده اند. نکته ای که می تواند راهنمای خوبی برای نحوه استفاده ما از موسیقی چه به عنوان مخاطب و چه به عنوان کنشگر موسیقی باشد. در نهایت من فکر می کنم، این کتاب یک اثر مخاطب سازی است که اگر آن را بخریم و هدیه بدهیم می توانیم به افزایش مخاطبان جدی موسیقی ایران به عنوان یکی از معضلات اساسی موسیقی امروز کشورمان یاری کنیم. و به اعتقاد من این کتاب ما را به لایه های دیگری از زیبایی شناسی موسیقی راهنمایی می نماید که بدانیم ما از چه چیز موسیقی داریم لذت می بریم.

پروژه ای که برای نویسنده آمریکایی خیلی مجذوب کننده بود

امیرحسین رمضانی مدرس دانشگاه ، آهنگساز و پژوهشگر یکی از نویسندگان کتاب سمفونی ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ هم در بخش خاتمهی این برنامه ضمن قدردانی از حضور پرتعداد مخاطبان در این برنامه اظهار کرد: طی دوران حضورم در هنرستان موسیقی بود که قرار شد ما کارهای تحقیقاتی را درباره شستاکوویچ انجام دهیم. در این چارچوب تمرکز روی سمفونی شماره یک به من افتاده بود و خیلی برایم جالب بود که یک آهنگساز در 18 سالگی دست به خلق چنین اثری زده و من هم توهمی درذهنم شکل گرفته بود که آیا من هم می توانم در 18 سالگی دست به خلق چنین اثری بزنم که خب این اتفاقا طبیعتا صورت نگرفت. این اولین مواجهه من با شستا کوویچ بود.

وی در ادامه با اشاره به انگیزه های خود برای ورود به پروژه تالیف کتاب و نحوه آشنایی خود با دیوید هروتیز به عنوان اولین مولف اثر گفت: سال ها پیش کتابی از این مدرس و منتقد موسیقی خواندم که در یک اثر 200 صفحه درباره آثار شستاکوویچ تالیفاتی را انجام داده بود. تالیفاتی که برایم بسیار جالب و تحلیل شنیداری را انجام داده بود که من را بر آن داشت تا مکاتباتم را با این استاد دانشگاه شروع کنم. وقتی هم که موضوع تالیف این کتاب را با وی در میان گذاشتم بسیار استقبال نموده و من را تشویق کرد که کار را ادامه دهم. من هم بر اساس دغدغه هایی که درباره کتاب دیوید هریتز داشتم گفت وگوهایی را با وی انجام دادم. حاصل این گفت وگوها هم کتاب حاضر در 652 صفحه شد که دربرگیرنده تحلیل های کامل تری نسبت به نسخه دیوید است و همه آثار هم با یک نسخه شنیداری منطبق شده که مخاطب موسیقی که همزمان کتاب را مطالعه می نماید، نسخه شنیداری را گوش داده و متوجه پرداخت متن مورد نظر گردد.

رمضانی که این کتاب را به محمدرضا تفضلی تقدیم نموده، با اشاره به دیگر جزییات این اثر تالیفی و مقایسه آن با نسخه نوشته شده به وسیله دیوید هرویتز تاکید نمود: همراه این کتاب فایل صوتی و حتی پارتیتور هم تهیه شده که تمام نسخه های تدوین شده در کتاب به آن ضمیمه شده اند. به هر حال این کتاب بسط یافته تفکر نویسنده اصلی است ، کتابی که از 200 صفحه تبدیل به 652 صفحه شده و با استناد منابع متعدد و معتبر زبان انگلیسی و به اضاقه یافته های علمی ام در حوزه موسیقی اکنون به وسیله انتشارات نای و نی پیش روی شما مخاطبان قرار داده می گردد و باعث خوشبختی من است که بعد از انتشار رسمی آن در مهرماه امسال نوبت چاپ اول کتاب به اتمام رسیده و برای چاپ دوم در مراحل آماده سازی است. البته به زودی کتاب با یک سری مسائل در نظرگرفته شده در خارج از ایران هم منتشر می گردد که برای من اتفاق خشنود کننده ای است.

وی در بخش خاتمهی صحبت های خود از دست اندرکاران بنیاد فرهنگی هنری رودکی، عوامل رسانه هفدانگ برای پخش زنده هاین برنامه موسیقایی، محسن نورانی و نوید شیخ (دست اندرکاران نشر کتاب در حوزه گرافیک و چاپ)، انتشارات نای و نی برای چاپ کتاب و خانواده خود برای حمایت هایشان قدردانی کرد.

در خاتمه مراسم که به صورت زنده از صفحه اینستاگرام رسانه هفدانگ با اجرای سید عباس سجادی پخش می شد با حضور نادرمشایخی، محمدرضا تفضلی، آرمان نوروزی، بهزاد عبدی، جاوید مجلسی و تعدادی دیگر از هنرمندان از کتابسمفونی ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ رونمایی شد.

پخش یک فیلم کوتاه مشتمل بر صحبت های کارشناسی تعدادی از استادان موسیقی کشورمان درباره ویژگی های هنری دمیتری شستاکویچ و اجرای چند برنامه مختلف موسیقایی بخش های دیگری از مراسم رونمایی از کتاب سمفونی ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ را تشکیل می داد.