جشنواره نوروز بل، بزرگداشت یک جشن باستانیپیشینه جشن نوروز بلبرگزاری نوروز بل در چله تابستاننحوه برگزاری نوروز بل - وبلاگ ساعتچی

به گزارش وبلاگ ساعتچی، آیین و جشن های زیادی از دیرباز در فرهنگ شهرهای ایران زمین ریشه دوانده است، این آیین ها و رسوم از افسانه ها، داستان ها، جنگ ها و پیروزی ها، گردش روزگار و تغییر روزها، کار و روزی مردم نشات گرفته است. متاسفانه بیشتر این آیین و جشن ها به مرور زمان از یاد رفته اند و کمتر کسی حتی نامی از آن ها به گوششان خورده است. استان های شمالی معمولا با فرا رسیدن بهار و تابستان بسیاری از آیین های باستانی خود را گرامی می دارند و سعی دارند تا این جشن و رسم­و­رسوم را به نسل های آینده بیاموزند. جشن نوروز بَل یک جشن باستانی با قدمت هزار و پانصد سال است که در استان گیلان برگزار می گردد. جشن تاریخی نوروز بل در گاه شمار گیلکی به عنوان شروع سال دیلمی ثبت شده است و اقوام گیلان زمین، مردم غرب مازندران، الموت قزوین و طالقان البرز این روز را جشن می گرفتند.

در زبان گیلکی بَل به معنی شعله آتش است. جشن نوروز بل دربخش های جلگه ای و کوهستانی مازندران و گیلان و تالش یک آیین باستانی و فاخر است و قرن ها در زندگی این مردم مهربان و زحمت کش ریشه دوانده است. همان طور که از اسم این جشن باستانی معین است یکی از رسوم اصلی، برپایی آتش در روز جشن است. از زمان های قدیم مردم گیل براین اعتقاد بودند که با پریایی آتش در چنین روزی از شدت سرما و برف در فصل های سرد سال کاسته می گردد و هم چنین از خسارات و آسیب هایی که ممکن است در روزهای سرد به محصولات و خانه ها وارد گردد، در امان خواهند ماند. در زمان های قدیم با برافروختن آتش و دود آن به مردم فرا رسیدن نوروز بل را خبر می دادند. سرگالش ها (چوپان ارشد) برای اجرای این مراسم شولا را می پوشیدند و به مرتفع ترین قله اطراف می رفتند و آتش نوروزی را می افروختند. هدف از این کار مطلع کردن دیگر چوپانان از شروع فصل کوچ و بردن دام ها به پایین کوه و خبر دادن به کشاورزان از زمان آمدن برداشت محصول بود.

آتش در تاریخ و فرهنگ زرتشت و ایرانی ما نماد پاکی و پاکسازی است، در جشن نوروز بل مردم لباس های کهنه خود را در میان آتش انداخته و به مدح و ستایش پروردگار می پردازند و از الله طلب خیر و برکت می کردند. آتش از جمله عناصری چهارگانه­ای است که انسان و دنیا را ساخته است و به همین دلیل در باور مردم شکلی مقدس داشت. از فلسفه های دیگر برپایی آتش در این آیین تاریخی، پیش بینی وضع هوا برای ماه های پیش­رو بود. مردم گیل اعتقاد داشتند اگر دود آتش به سمت مناطق چلگه خیز برود زمستان سرد و پربرفی در راه خواهد بود و اگر دود آتش نوروز بل به سمت کوه های جنوب برود جلگه (قشلاق) زسمتان معتدل و خوبی را تجربه می نماید. هم چنین در جشن نوروز بل مردم مشغول به خانه تکانی و پخت انواع نان های محلی و شیرینی های سنتی می شدند و بعد از برگزاری جشن لباس های نو خود را پوشیده با و شور و شادی به دیدوبازدید و دیده بوسی همدیگر می رفتند.

جشن نوروز بل برخلاف جشن ملی نوروز، در اواسط مرداد برگزار می گردد، طبق توضیحات ذکر شده در تقویم گالشی این روز از سال بهترین زمان برای پرداخت خراج و مالیات سالانه بوده است. کشاورزان و دامداران در طول این مدت تمام تلاش خود را می کردند تا تمام محصولات خود را کاشت و برداشت نمایند و در نهایت در انتها این سال برای عظیمداشت کار و تلاش خود جشنی را برپا می کردند. با برپایی این جشن از نعمات خدا شکرگذاری نموده و سال جدید خراجی را با یکدیگر جشن می گرفتند. تاریخ برگزاری مراسم نوروز بل با توجه به محل جشن و پنج روز کبیسه موجود در تقویم دیلمی، متغییر بوده و بین سیزدهم تا هفدهم مرداد ماه برگزار می شد. آقای نصرااله هومند در کتاب گاهشماری باستانی مردمان گیلان و مازندران محاسبات دقیقی را انجام داده است و روز دقیق شروع سال گیلکی را 17 مرداد اعلام نموده است.

خوشبختانه آیین برگذاری جشن نوروز بل با همت نسل جوان چندین سالی است که دوباره با شور و حرارت پیشین برگزار می گردد. برگزاری این جشن باستانی به صورت نمادین از سال 1385 تا به امروز در ارتفاعات دیلمان یا املش با استقبال زیادی برگزار می گردد. با نزدیک شدن تاریخ برگزاری جشن نوروز بل شور و شوقی مردم روستاهای برگزار نماینده را در برمی گیرد و همگی تلاش می نمایند که به بهترین نحو و باهرچه در توان دارند این جشن عظیم را برپا نمایند. در جشنواره نوروز بل، دختران و زنان لباس های محلی رنگارنگ و زیبای خود را بر تن نموده و در غرفه های فروش خوراکی های محلی، صنایع دستی و بافته های پشمی و… با روی گشاده به گردشگران خوشامد می گویند.

برنامه های متنوع و مختلفی در روز جشنواره نوروز بل برگزار می گردد از جمله می توان به اجرای کنسرت موسیقی سنتی، اجرای نمایش آیینی، اجرای آواز خوانی شبانی، پایکوبی های بومی، اجرای موسیقی سنتی، بازارچه خرید، لافندبازی (طناب بازی)، عروس گولی، کشتی گیله مردی، آیین کاروان کوچ ، آتش نوروزی و نورافشانی شبان و… اشاره نمود.

با نزدیک شدن به غروب خورشید و فرا رسیدن شب، آتش عظیمی برپا شده و شرکت نمایندگان گرد آن جمع شده تا پیوند خود را با طبیعت محکم نمایند. از شاد ترین بخش های جشنواره نوروز بل مراسم آواز خوانی محلی مردان و زنان محلی و نواختن موسیقی آن منطقه است. بعد از برپایی آتش مردان لباس بومی کوه نشینان گیلان که شامل کلاه شولای گالشی را بر تن نموده و گرد آتش می چرخند و در ستایش آتش و طلب خیر، نیکی و برکت سرود سال نو را می خوانند:

گروم گروم گروم بل (آتشی که با هیبت می سوزی)/ نوروز ما و نوروزبل (ماه نوروز و شعله بلند آتش)

نو سال ببی، سال سو (ای سال نو، روشنایی باشی)/ نو بدی خونه واشو (فراوانی ببخشی به خانه هایمان)

نوزا و بود و وابو (مانند گیاهان نورسته نعمت ببخشی)/ امئه روزی ئره واشو (برای رزق وروزی ما بارآور شوی)

گیلان