به هیچ وجه پوشک کودک را دیر عوض نکنید! - وبلاگ ساعتچی

به گزارش وبلاگ ساعتچی، هفته نامه سلامت - دکتر بهروز باریک بین: بچه ها از وقتی به جهان می آیند تا زمانی که دوران خردسالی را طی می نمایند دچار مسائل پوستی متعددی می شوند که خاص همین سنین است و بعد از مدتی که کودک بزرگ تر می گردد، متعاقبا بعضی مسائل پوستی اش نیز رفع خواهد شد. یکی از این مسائل پوستی ادرارسوختگی است. در این مطلب مشکل کودک یک ساله ای را آنالیز می کنیم که به شدت دچار ادرارسوختگی شده است.

مادر این کودک در پیامی برایمان نوشته: پسر یک ساله ای دارم که دچار ادرارسوختگی های شدیدی می گردد. تا به امروز چند بار او را نزد پزشک برده و داروهای زیادی هم برایش استفاده نموده ایم. چند بار هم برند پوشکش را تغییر داده ایم اما هیچ کدام از این کارها فایده نداشته و مجدد دچار ادرارسوختگی می گردد. این مشکل به خصوص وقتی کودک اسهال است شدت می گیرد. با اینکه من سعی می کنم بلافاصله پوشک کودک را عوض کنم، پوستش لایه لایه می افتد و تب می نماید. ناحیه تناسلی اش هم متورم می گردد. آزمایش مدفوع هم دادیم. مسئله ای را نشان نداد. لطفا هدایت کنید چه باید بکنیم؟ این پرسش بهانه ای شد تا پای صحبت متخصصان بنشینیم.

کودکی که دچار ادرارسوختگی شده نباید پوشک کرد

آقای دکتر! چرا برخی بچه ها دچار ادرارسوختگی می شوند؟

ادرار حاوی ترکیباتی است که پس از دفع از بدن تجزیه شده و به آمونیاک و برخی مواد دیگر تبدیل می گردد. وقتی مواد آمونیاکی روی پوست نازک و لطیف کودک قرار می گیرند، مانند اسیدی ضعیف عمل می نمایند و به تدریج التهاب، قرمزی، خارش و درنهایت پوسته پوسته شدن پوست را در پی دارند. این علائم کودک را ناراحت می نمایند و موجب گریه و بی قراری او می شوند.

این شرایط تقریبا در همه بچه ها یکسان است، پس چرا فقط گروهی از آنها دچار ادرارسوختگی می شوند؟

چون بهداشت پوست کودک رعایت نمی گردد، پوشک کودک به موقع تعویض نمی گردد و پوستش شسته نمی گردد. درنتیجه پوست کودک در اثر تماس زیاد با ادرار می سوزد و این علائم شدت می گیرند. از طرفی، محیط ملتهب پوست به راحتی عفونی می گردد، به خصوص اینکه قارچ هایی روی پوست بدن زندگی می نمایند که در حالت عادی و زمانی که پوست سالم است، کاملا بی آزار هستند اما به محض اینکه پوست آسیب می بیند و محیط برای مدتی طولانی گرم و مرطوب می ماند، همین قارچ های بی ضرر که مهم ترین آنها کاندیدیازیس نام دارد و عامل ایجاد بیماری کاندیدیا آلبیکانس است فرصت را غنیمت شمرده و رشد می نمایند. درنتیجه علاوه بر ادرارسوختگی، قارچ های پوستی هم وارد عمل شده و یک بیماری قارچی به نام کاندیدیازیس هم به مشکل اضافه می گردد.

اگر بهداشت کودک رعایت گردد، علائم ادرار سوختگی از بین می روند؟

بله، برای درمان دیاپر راش ها یا علائم پوستی ناشی از پوشک بچه باید حتما علت اصلی ایجاد التهاب را برطرف کرد. در غیر این صورت درمان های علامتی و استفاده از انواع کرم ها برای کاهش التهاب به تنهایی کافی نخواهد بود. بنابراین مادر باید چند نکته را حتما مدنظر داشته باشد.

1. اول اینکه پوشک کودک باید بلافاصله بعد از هر بار ادرار عوض گردد و پوشک خیس به هیچ وجه طولانی مدت روی پوست قرار نگیرد. در واقع از زمانی که کودک ادرار می نماید تا زمانی که پوشکش باز می گردد، خیلی نباید طول بکشد.

2. پس از هر بار ادرار کردن، پوست کودک باید با آب ولرم به تنهایی شسته شده و در آخر با آب ولرم متمایل به خنک آبکشی گردد. توجه داشته باشید به هیچ وجه از آب ولرم مایل به داغ برای شستن پوست ملتهب کودک استفاده نکنید زیرا آب داغ پوست را بیشتر تحریک خواهد نمود.

3. بعلاوه از هیچ شوینده ای برای شستن پاهای کودک استفاده نکنید. شستن با آب خالی کفایت می نماید زیرا مواد شوینده پوست کودک را تحریک می نمایند. استفاده از شوینده زمانی ضروری است که کودک مدفوع نموده باشد. در آن صورت می توان کودک را با شوینده بسیار ملایم مخصوص بچه ها شست. در غیر این صورت استفاده از صابون و شامپوهای مخصوص بزرگسالان برای شستشوی پوست بچه ها به هیچ وجه توصیه نمی گردد زیرا باعث خشکی بیشتر پوست می گردد و شرایط پوست را حتی اگر سالم هم باشد به سمت التهاب و خشکی پیش می برد.

4. پس از شستشو حتما پاهای کودک را با پارچه نخی کاملا تمیز با ملایمت خشک کنید.

5. در صورتی که پوست کودکی سالم باشد و علائم ادرارسوختگی در آن مشاهده نگردد می توان قبل از پوشک کردن به پاهای کودک کرم هایی مانند روغن بچه یا کرم زینک اکساید بزنید. این کرم ها یاری می نمایند از وقتی که کودک ادرار می نماید، تا زمانی که مادر متوجه خیس شدن کودک می گردد و تا زمان تعویض پوشک، ادرار کمتری به پوست کودک نفوذ کند و اثر تماس ادرار با پوست کاهش یابد.

6. در صورتی که کودک دچار ادرار سوختگی شده باشد، برترین کار این است که کودک را در خانه پوشک نکنید و اجازه بدهید به پوست ملتهب کودک هوا بخورد. در واقع باز بودن کودک مانع ایجاد گرما و رطوبت در ناحیه پوشک می گردد اما بسیاری از مادران برای اینکه کودک جایی را خیس و کثیف نکند یا سرما نخورد، دائم کودک را پوشک می نمایند و لباس زیادی به خصوص در فصل پاییز و زمستان به او می پوشانند. این کار محیط پیرامون کودک را هم حسابی گرم و محیط را برای فعالیت قارچ ها مهیا می نماید.

7. اگر به دلایلی مجبورید کودک را پوشک کنید، مرتب آن را کنترل کنید تا در صورتی که ادرار یا مدفوع نموده بود، بلافاصله پوشکش را عوض کنید. بچه ها در سنین پایین معمولا زود به زود ادرار می نمایند اما هرچه بزرگ تر می شوند، فاصله دفعات ادرار کردنشان کمتر می گردد. چنانچه کودک را به پرستار، مادربزرگ یا مربی می سپارید، از او بخواهید این کار را به جای شما انجام بدهد و تعویض پوشک کودکی که به خصوص دچار ادرار سوختگی شده را به هیچ وجه به تاخیر نیندازید.

مادر این کودک گفته که پوشک کودک را زود به زود عوض می نماید اما باز هم نتیجه ای نمی گیرد. نظرتان در این باره چیست؟

متاسفانه مراقبت های پیشگیرانه برای این کودک یک ساله به خوبی انجام نشده و حال علاوه بر اینکه پوست کودک دچار راش های پوشک یا دیاپر راش شده، درگیر قارچ های پوستی کاندیدا آلبیکانس هم شده است. در این شرایط هم باید اقدامات پیشگیرانه انجام گردد و هم برای التیام سوختگی و برطرف قارچ از دارو یاری بگیریم. داروها شامل داروهای ضدقارچ و داروهای ضدالتهاب هستند که باید همزمان با هم استفاده شوند. به این ترتیب که کودک باید مرتب باز باشد. پس از هر بار ادرار کردن با آب ولرم مایل به خنک شسته گردد، با پارچه نخی تمیز با ملایمت خشک گردد و سپس کرم های ضدقارچ و ضدالتهاب به صورت لایه های نازک به آرامی روی محل ادرار سوختگی زده گردد. اگر این کارها به طور مستمر انجام گردد، قطعا التهاب پای کودک به تدریج بهبود پیدا خواهد نمود.

آیا کودک باید داروی خوراکی هم مصرف کند؟

خوشبختانه در بیشتر شرایط به مصرف داروهای خوراکی نیازی نیست. به ندرت ممکن است باکتری هم به ضایعات اضافه شوند که در این صورت پوست دردناک می گردد و کودک ممکن است تب هم بکند. این شرایط بسیار کم اتفاق می افتد اما با این حال درمان دارد و ممکن است برای برطرف باکتری ها به کودک داروی آنتی بیوتیک هم داده گردد که این کار حتما باید زیر نظر پزشک و با تجویز ایشان انجام گردد. ممکن است مادری بگوید من همه این کارها را می کنم اما باز هم ادرارسوختگی ها خوب نمی شوند. علت این مساله آن است که مادر داروها و کرم ها را استفاده می نماید اما دیر به دیر کودک را می شوید. در نتیجه ادرار مدت طولانی روی پوست باقی می ماند و این حالت باعث عود بیماری می گردد. پس برای بار چندم توصیه می کنم از پوشک کردن کودک بپرهیزید و در صورت ادرار کردن بلافاصله او را بشویید. خوشبختانه با انجام توصیه های فوق ادرارسوختگی خیلی خوب و زود درمان می گردد.

پسوریازیس و درماتیت سبورئیک از دیگر علل التهاب پوشک هستند

پوست بچه ها با هم فرق دارد و نمی توان توصیه کلی برای همه آنها داشت. برخی بچه ها به خصوص آنهایی که از نظر ژنتیکی پوست حساسی دارند، ممکن است در اثر شستشوی مکرر و زیاد دچار حساسیت شوند ولی برای برخی بچه ها مسئله ای ایجاد نگردد. برخی بچه ها هم به جنس پوشک واکنش حساسیتی نشان می دهند. به طور کلی التهابی که در ناحیه پوشک ایجاد می گردد، چند علت عمده دارد؛ اولین علت آن حساسیت پوست نسبت به خیس شدن پوشک با ادرار یا مدفوع است و در اصطلاح با عنوان ادرارسوختگی شناخته می گردد. این مشکل معمولا در قسمت های برجسته تر زیر پوشک ایجاد می گردد، مثل پایین شکم یا قسمت گوشتی ران که می تواند خارش و سوزش هم داشته باشد. گاهی حساسیت به قدری است که کودک هنگام شستشو به علت سوزشی که دارد، اذیت می گردد و گریه می نماید.

یکی از مواردی که می توان برای پیشگیری از ادرارسوختگی توصیه کرد، این است که بعد از شستشو و خشک کردن کودک و قبل از پوشک از کرم های محافظ بهره ببرید. کرم های محافظ، کرم هایی هستند که برای مدتی تماس ادرار و مدفوع را با پوست به تاخیر می اندازند. از جمله این کرم ها می توان به زینک اکساید یا کرم روغن کبد ماهی اشاره نمود که می توانند برای مدتی از پوست به خوبی محافظت نمایند و ادرارسوختگی و مسائل مشابه را به تاخیر بیندازند.

علت دوم التهاب پوست، رشد قارچ است که به علت محیط مرطوب و خیس پوشک ایجاد می گردد. از دیگر التهابات پوشک می توان به بیماری پسوریازیس و درماتیت سبورئیک بچه ها اشاره نمود. البته شیوع این بیماری ها کمتر است ولی به هر حال ممکن است بچه ها را درگیر کند. متاسفانه این بیماری ها ممکن است تا مدت ها با ادرارسوختگی یا التهاب قارچی اشتباه گرفته شوند. به همین علت ممکن است قارچ با داروهایی که برای کودک تجویز می گردد، درمان گردد اما مرتب عود کند. در موارد مقاوم به درمان باید به بیماری پسوریازیس یا درماتیت سبوره هم فکر کرد.

بسیاری از مادران برای التیام التهاب و قرمزی پوست پای کودکشان از پمادها و کرم های التیام دهنده مانند پماد کالاندولا استفاده می نمایند. کالاندولا، ضدالتهاب قوی ای نیست بنابراین یاری زیادی به درمان ادرارسوختگی نمی نماید و تاثیری روی بیماری قارچی هم ندارد. تجربه نشان می دهد این پماد معمولا در موارد حاد و شدید، کارایی چندانی ندارد و بهتر است کودک برای درمان نزد پزشک برده گردد.

گاهی اوقات قرمزی و التهاب ناحیه پوشک در بچه ها بزرگ تر که از غذای سفره تغذیه می شوند، به نوع غذا و ادویه هایی که در آن به کار رفته، بستگی دارد. در این صورت باید ضمن درمان موضعی پوست در انتخاب غذا و روش پخت آن دقت بیشتری کرد.

طبیعتا هر بار که پوشک کودک به ادرار و مدفوع آلوده می گردد، حتما باید شسته گردد. اگر کودک مدفوع نموده باشد برای شستشو می توان از آب و صابون ملایم استفاده کرد. اگر پوشک فقط با ادرار خیس شده باشد، شستشو با آب به تنهایی کافی است. استفاده از دستمال مرطوب هم اگر حاوی ترکیب های الکلی نباشد مسئله ای ندارد. البته دستمال های مرطوب مخصوص بچه ها، معمولا بدون الکل هستند اما دستمال های مرطوب آرایشی ممکن است ترکیب های پاک نماینده و الکل داشته باشند و استفاده مستمر از آنها برای پاک کردن بچه ها به پوست آنها آسیب خواهد رساند.

ادرارسوختگی هنگام دندان درآوردن شایع است

در دوران شیرخواری به علت تغییر PH و خواص شیمیایی مدفوع به ویژه اگر به صورت اسهال باشد و به خصوص در دوران دندان درآوردن شیرخواران، گاهی شاهد چنین سوختگی هایی در ناحیه پوشک هستیم که به نوعی سوختگی شیمیایی و درماتیت تماسی تحریکی شدید قلمداد می گردد. مصرف داروهای ترمیم نماینده در این زمینه بسیار مفید است. از جمله این داروها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• کرم سیلورسولفادیازین: یک داروی ضدعفونی نماینده است که در موارد پیشگیری و درمان عفونت در سوختگی های درجه 2 و 3 کاربرد دارد. البته این دارو نباید در نوزادان نارس و نوزادان کمتر از یک ماه استفاده گردد.
• کرم زینک اکساید: این کرم با ایجاد یک سد فیزیکی روی پوست، از پوست کودک در برابر التهابات ناشی از ادرار سوختگی مراقبت می نماید.
• پماد آلفا: ترمیم نماینده زخم است که اثر ضدالتهابی مناسبی روی پوست دارد. این پماد، گیاهی است. از این رو، عوارض کورتون ها و سایر فراورده های مشابه را ندارد.
• کرم های حاوی سوکرالفیت: این گروه از کرم ها به علت دارا بودن سوکرالفیت، ترمیم نماینده، ضدباکتری و التیام بخش هستند و با ایجاد لایه محافظ روی پوست برای ترمیم انواع زخم و ادرار سوختگی پای کودک و... مفیدند.
• کرم های حاوی روغن کنجد: روغن کنجد یک مرطوب نماینده عالی است و به تسکین پوست های خشک و ملتهب یاری می نماید.
• کرم کالاندولا: از گلبرگ گل همواره بهار فراوری می گردد. این کرم تسکین دهنده خوبی برای پوست نوزاد، به ویژه هنگام خشکی هواست و هنگام عوض کردن پوشک یا هنگام خشکی آن ناحیه، می توان از پماد کالاندولا برای رطوبت دهی و ترمیم بهتر استفاده کرد.

علاوه بر کرم های فوق، عسل طبیعی و حتی گاهی با توجه به صلاحدید متخصص پوست کورتیکواستروئیدهای موضعی بسیار مفید هستند اما مساله بسیارمهم مراقبت از رخداد دوباره سوختگی با مصرف پمادهای محافظ مانند زینک اکساید و وازلین به دفعات زیاد در طول روز است؛ یعنی باید با تعویض های مکرر و استفاده از این پمادها مانع تماس ادرار و مدفوع با پوست آزرده شویم تا روند ترمیم تسریع و از عود جلوگیری گردد.

پ