ارزیابی لایه ازون و گرمایش جهانی
به گزارش وبلاگ ساعتچی، کلروفلوئورو کربن ها از گازهای گلخانه ای هستند که باعث افزایش دمای سطح زمین می گردند. بعلاوه، این ها همان گازهایی هستند که مقدارشان در دهه 1990 به علت نقشی که در تخریب لایه ازون ایفاء می کردند، کاهش یافت. اقدامات فوری برای پیشگیری از افزایش غلظت آن ها در جو زمین صورت گرفت و این اقدامات تا حد قابل توجهی نیز موفقیت آمیز بود.
لایه ازون چیست؟
جو زمین نقش مهمی در فراهم ساختن شرایط زندگی مناسب در زمین ایفاء می نماید. اساساً، اتمسفر به 5 لایه تقسیم می شود، یکی از این لایه ها استراتوسفر می باشد. استراتوسفر از یک لایه با فرم تخصصی اکسیژن تشکیل شده که لایه ازون نام دارد. این لایه بر خلاف دو اتم معمولی اکسیژن، از سه اتم اکسیژن تشکیل شده است. بدون هیچ گونه مرز مشخصی، لایه ازون بین 10 تا 20 مایلی بالای سطح زمین قرار گرفته است. این لایه تابش مضر ماوراء بنفش ساطع شده از خورشید را به دام می اندازد، بنابراین نقش مهمی در حمایت از زندگی بر روی این سیاره ایفاء می نماید.تخریب لایه ازون چیست؟
لایه ازون به وسیله طیف وسیعی از مواد شیمیایی که به وسیله مجموعه ای از واکنش های شیمیایی تشکیل می شود، تهدید می شود. این مواد شیمیایی شامل کلوروفلوئورو کربن ها، متیل بروماید و غیره است که به دلایل متعدد انسانی مانند استفاده از سردنماینده ها و آفت کش ها به درون جو انتشار می یابند. از آن جا که این مواد شیمیایی وارد لایه استراتوسفر می شوند، باعث تخریب لایه ازون می گردند. مولکول های این مواد شیمیایی تمایل به شکستن مولکول های ازون را دارند، بنابراین این امر مانع از توانایی ازون در جذب تابش فرابنفش می شود. اندازه تخریب این لایه با کاهش دما افزایش پیدا می نماید.آیا گرمایش دنیای باعث تخریب لایه ازون می شود؟
واقعیت این است که با توجه به این که کاهش دما باعث تخریب لایه ازون می شود، ممکن است تعجب کنیم که پس چگونه پدیده گرمایش دنیای می تواند باعث تخریب این لایه شود. هنگامی که ما به این واقعیت اشاره می کنیم که دمای دنیای تا 8/1 درجه سانتی گراد در طول 100 سال گذشته گرم تر شده، در واقع اشاره به دمای نزدیک سطح سیاره زمین داریم. یکی از علل اصلی گرمایش دنیای، اثر گلخانه ای می باشد که در آن تعدادی از گازهای گلخانه ای به صورت طبیعی و بعلاوه به وسیله بعضی فعالیت های گلخانه ای از یک لایه در جو آزاد شده و تابش خورشید را به دام می اندازد، بنابراین باعث گرم شدن سیاره می گردند.بنابراین، گرمایی که به فضا برمی شود درون لایه تروپوسفر ذخیره می شود. در نتیجه این امر، دما در تروپوسفر افزایش می یابد، در صورتی که دما در استراتوسفر کاهش پیدا می نماید. از آن جا که دما در استراتوسفر کاهش می یابد، مولکول های ازون در این لایه به وسیله انتشار گازهای مضر تخریب می گردند. و بنابراین می توان گفت که گرمایش دنیای، نه به طور مستقیم، نقش مهمی را در تخریب لایه ازون ایفاء می نماید.
تخریب لایه ازون با کاهش دما در استراتوسفر تنها یکی از چندین اثر خطرناک گرمایش دنیای کره زمین می باشد. با وجودی که پروتکل مونترال نقش مهمی در جلوگیری از انتشاز گازهای مضری که باعث تخریب لایه ازون می گردند، ایفاء می نماید، اما در طی دو دهه امضاء این پروتکل ما در آستانه بحران دیگری از ازون قرار داریم. این بار یکی از خطرناک ترین مسائل زیست محیطی یعنی پدیده گرمایش دنیای تهدید نماینده این سیاره می باشد.
هر روز دنیا هستی در حال گرم تر شدن است، معضلی که بیشتر شهروندان به آن توجهی نداشته اند و بعضی از افراد نیز می گویند گرمایش دنیای به ما ربطی ندارد.
گرمایش دنیای سبب ذوب یخ های قطبی و بالا آمدن سطح دریاها و به زیر آب رفتن بعضی از منطقه ها کره زمین می شود و ذوب یخ قطبی و تیره شدن سطح زمین به گرم تر شدن کره زمین منجر می شود؛ زیرا گرما در سطح صاف و شفاف یخ قطبی کمتر جذب می شود.
تخریب ازون در قطب بسیار شدیدتر از دیگر نقاط کره زمین است، چرا که گازهای هالوژن به راحتی تا تابستان سال آینده حرکات صعودی خود را در استراتوسفر ادامه می دهند و به ارتفاعات بالای ازون دست پیدا می نمایند، در زمستان اندازه کلرید مونوکسید به بیشترین میزان خود در قطب جنوب می رسد و این میزان بسیار بیشتر از مقادیر مشاهده شده در هر جای دیگر است.
تخریب لایه ازون در قطب جنوب اولین بار در سال 1980 مشاهده شد، تخریب در این ناحیه فصلی است و از اوایل زمستان آغاز شده و تا اوایل بهار ادامه می یابد. در واقع در بیشتر سال ها در ماه اکتبر تقریباً 67 درصد ازون تخریب می شود.
این حالت سبب به وجود آمدن حفره ازون شده که به راحتی از فضا قابل رویت است. در بیشتر سال ها مساحت این بخش از مساحت قطب جنوب نیز بیشتر می شود.
اما چرا حفره ازون در بالای قطب جنوب ظاهر شده درحالی که گازهای مخرب ازون در سرتاسر استراتوسفر وجود دارند؟ لایه ازون به وسیله طیف وسیعی از مواد شیمیایی که به وسیله مجموعه ای از واکنش های شیمیایی تشکیل می شود، تهدید می شود. این امر به علت شرایط ویژه آب و هوایی قطب بوده که در هیچ جای دیگر دنیا وجود ندارد، به این علت پدیده تخریب ازون به شدت در آن نواحی انجام شده و حفره ازون به وجود آمده است.
دمای بسیار پایین استراتوسفر در قطب جنوب، ابرهای یخی را فراوری می نماید که ابرهای استراتوسفری قطبی نامیده می شوند. فعالیت های خاص درون این ابرها سبب ایجاد حفره ازون شده است.
تخریب لایه ازون در قطب بسیار شدیدتر از دیگر نقاط کره زمین است
ازون گازی است تقریبا بی رنگ با بویی خاص، شبیه بوی هوای تازه که پس از رعد و برق استشمام می شود و در دمای معمولی به صورت گاز بوده و در شرایط استاندارد چگالی آن یک و نیم برابر اکسیژن است.
این گاز قسمت بسیار کوچکی از اتمسفر ماست ولی با این حال برای زندگی تمام موجودات حیاتی و اساسی است.
حدود 10 درصد ازون در تروپوسفر قرار گرفته است یعنی از سطح زمین تا جایی در حدود 10 تا 16 کیلومتری اما 90 درصد به جامانده ازون در استراتوسفر قرار گرفته است.
این میزان بالای ازون در این ناحیه به اصطلاح لایه ازون نامیده می شود. به گاز ازون موجود در تروپوسفر (لایه نزدیک به سطح زمین) لقب ازون بد و مضر داده شده است چرا که ازون موجود در سطح زمین بسیار خطرناک و سمی است و در ردیف گازهای آلاینده جوی قرار گرفته است.
شاخص UV در هرروز، میزان تابش فرابنفش مورد انتظاری است که پیش بینی می شود در زمان حدبیشتر تابش خورشید به سطح زمین برسد و این میزان پیش بینی شده می تواند بر روی فعالیت های حیاتی موجودات زنده تاثیرگذار باشد.
اندازه اشعه ماورابنفش رسیده به سطح زمین به عوامل متعددی مانند اندازه ابرناکی، ضخامت لایه ازن و ارتفاع استراتوسفر بستگی دارد.
مقادیر بالای شاخص UV در مدت زمان بسیار کمی به پوست و چشم آسیب های جبران ناپذیری وارد می نماید و سرطان پوست، آب مروارید و بسیاری دیگر از بیماری ها از عوارض قرارگیری طولانی مدت در مقابل اشعه ماورابنفش است.
ازون موجود در استراتوسفر (لایه ازون) که به آن ازون خوب و مفید نیز گفته می شود، نقش به سزایی در فیلتر کردن تابش های خورشیدی دارد، چرا که در حدود 95 درصد تابش های خورشید در محدوده طول موج های کوتاه واقع شده که باندهایی از آن، فوق العاده خطرناک و مضر هستند.
منبع: Abhijit Naik - HelpSaveNature
منبع: راسخون